De pauselijke zouaven uit het Kromme-Rijngebied

In de zestiger jaren van de 19e eeuw namen bijna 3200 Nederlandse RK jongemannen als vrijwilliger dienst in het pauselijke leger. Ze gingen naar Rome om de Kerkelijke Staat van de Paus te verdedigen. Een soort RK Jihad(=heilige oorlog)
In Nederland waren katholieke geestelijken volop actief met het werven van jongemannen om in een buitenlands leger, namelijk dat van de paus van Rome, te gaan strijden. Ook in de parochies van het Kromme-Rijngebied, Schalkwijk, Houten, ’t Goy, Wijk bij Duurstede, Cothen, Werkhoven en Bunnik gebeurde dat. En met succes. In de archieven van het Nederlands Zouavenmuseum in Oudenbosch vinden we meer dan 30 namen van jongens uit deze parochies terug.

Wie waren de pauselijke zouaven?
In het midden van de 19e eeuw ontstond er in Italië, net als in Duitsland, een streven naar een eenheidsstaat. Was in Duitsland Bismarck de sterke man achter dit streven, in Italië was het minister-president Di Cavour van Sardinië-Piemonte en koning Victor Emanuel II.
Deze periode wordt in de Italiaanse geschiedenis de Risorgimento genoemd, de wederopkomst en éénwording van Italië. Op 17 maart 1861 was die eenheid praktisch een feit. Alleen Venetië behoorde nog aan Oostenrijk (tot 1866) en de Kerkelijke Staat bestond nog uit Rome en directe omgeving, het zogenaamde Patrimonium Petri
( het erfgoed van Petrus) De staat van de Paus was in die tijd aanzienlijk groter. Het omvatte een groot deel van Midden-Italië. In 1860 veroverde koning Victor Emanuel echter het grootste deel van de Kerkelijke Staat.
Paus Pius IX verzette zich tegen de ontstane situatie en excommuniceerde koning Victor Emanuel zelfs.
De paus vroeg om internationale militaire steun en tegelijkertijd riep hij de RK–jongeren op om dienst te nemen in het pauselijke leger.
Frankrijk toonde zich bereid om het resterende deel van de Kerkelijke Staat met een troepenmacht te beschermen.
Het pauselijke leger zelf stond ook onder leiding van een Franse generaal.
De naam van het pauselijke leger en de typische kleding waren afkomstig van een Berberstam uit Noord-Afrika die tegen de Fransen in Algerije hadden gestreden. De naam komt van het Arabische woord Zouaoua , de naam van die Berberstam. De Franse generaal koos deze naam voor het pauselijke leger en noemde zijn soldaten zouaven.

Werving van Nederlandse zouaven
In het najaar van 1864 begon de werving van Nederlands zouaven.
Er kwam in het katholieke deel van Nederland een actie op gang om gehoor te geven aan de oproep van Paus Pius IX. Deze paus was heel geliefd in Nederland omdat hij in 1853 de bisschoppelijke hiërarchie in ons land had hersteld.
Hij honoreerde de Nederlands inzet voor zijn pauselijke leger in 1867 heel bijzonder door de 19 martelaren van Gorkum, die door de Watergeuzen bij Den Briel in 1572 waren vermoord, heilig te verklaren.
(Een van de heilige Martelaren was de lekenbroeder franciscaan
Cornelius van Wijk, rond 1548 geboren te Wijk bij Duurstede )

Enkele geestelijken hadden het initiatief genomen om jongemannen voor de paus te werven Pastoor Willem Hellemons uit Oudenbosch en de augustijner pater Cornelis de Kruyf uit Amsterdam coördineerden de werving. Ze schreven pastoors aan om in de zondagse missen een dringend beroep te doen op de katholieke jongeren. Vanuit heel Nederland meldden zich vrijwilligers onder de leus:’De zaak des pausen is de zaak van God: kom trekt ten strijde en bescherm het Erfgoed van Petrus.’
In Maastricht en Tilburg waren verzamelplaatsen voor in het bijzonder jongens uit Limburg en Oost- en Midden Brabant en in Oudenbosch in West-Brabant kwamen de jongens uit de rest van het land.
Pater De Kruyf coördineerde in het bijzonder de werving in de bisdommen Haarlem en Utrecht. Hij sprak met de mensen in Oudenbosch af dat hij tweemaal per week een groep aspirant-zouaven vanuit Amsterdam naar hen toe zou sturen. Aanvankelijk waren het kleine aantallen, maar vanaf 1866 kwamen ze met tientallen tegelijk in Oudenbosch aan. Ze werden opgevangen in het broederhuis St. Louis. Pastoor Hellemons van Oudenbosch zorgde voor een overvloedig maal van een pond vlees per persoon aangevuld met aardappels, groenten, bier, wijn en sigaren. Hij gaf ze ook geestelijk voedsel mee
‘Jullie zijn de lijfwacht, de vuist van de paus. Jullie zijn het leger Gods, dus gedraag je braaf, leg je niet op drank en vrouwen toe, houd lichaam en ziel in conditie’.
Ieder kreeg een eigen gebedenboekje mee met een zogenaamde biechtspiegel in 3 talen, Nederlands, Frans en Italiaans.
Er staan 27 zonden op, variërend van ‘Ik ben dronken geweest zonder mijn verstand te verliezen’ tot ‘Ik heb gevloekt met volle kennis’
Of ‘Ik heb slechte gedachten gehad maar niet toegestemd’ en ‘Ik heb gezondigd met eene getrouwde vrouw’
De biechteling kon op de biechtspiegel de zonde in het Nederlands aanwijzen en de biechtvader las dan de Franse of Italiaanse vertaling.
De penitentie varieerde van een Onze Vader en Weesgegroet tot het bidden van de hele rozenkrans en de litanie van Maria.
Na een overnachting in Oudenbosch reisden de aspirant-zouaven de volgende morgen per trein via Roosendaal naar Brussel, waar hen een strenge medische keuring wachtte. Bij de inschrijving moest hier een doopbewijs, een bewijs van goed katholiek gedrag, afgegeven door de pastoor, en een aanbevelingsbrief van pater De Kruyf worden overgelegd. De inschrijving in het ‘Bataljon des Zouaves’ van de ‘Etats Pontificaux’ gold voor precies 2 jaar. Na Brussel ging het naar Parijs, vanwaar het nog 28 uur met de trein was naar Marseille, waar anderhalve dag werd gewacht op de boot naar Civitavecchia bij Rome.
Een Vlaamse zouaaf schreef over de Nederlands zouaven in een brief naar huis en vertelde daarin vol ontzag dat de Hollanders ’s avonds in de trein voor ze gingen slapen hardop gezamenlijk de hele rozenkrans baden.
In Rome volgde er opnieuw een keuring een korte militaire training, de eedaflegging in de Sint Jan van Lateranen en ten slotte de indeling in een compagnie en bataljon.
(wordt vervolgd)
Bron: Tijdschrift van de Historische Kring ‘Tussen Rijn en Lek’
september 2006
(idee: Tim van Schalkwijk – bewerking: Joyce van Denderen)

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

× Contact per whatsapp?